ریگا کوردستان- سرویس فرهنگی
در حال حاضر در استان فارس، گروهی از کُردان زندگی می‌کنند که خود را کرونی می‌نامند. این گروه در حدود ۱۰۰۰ خانوار هستند که در روستاهای شیراز و کازرون و سپیدان زندگی می‌کنند ، زبان و گویش آنان کُردی است و مذهب شان آنان شیعه ۱۲ امامی است.
در زمینه چگونگی حضور در این منطقه اتفاق نظر ندارند (بعضی معتقدند در زمان کریم خان زند به شیراز آمده‌اند و بعضی می‌گویند از کرماشان آمده‌اند و گروهی می‌گویند از کُردستان آمده‌اند ) همگی قریب به اتفاق آنان تا سال‌های ۱۳۴۱ که اصلاحات ارضی در زمان پهلوی صورت گرفت بصورت عشایری زندگی می‌کرده‌اند ولی اینک تقریباً بیشتر آن‌ها اسکان یافته و در روستاها و شهرهای شیراز و کازرون و بیضاء و …. ساکن شده‌اند.
سردسیرِ این گروه روستای چهل چشمه کرونی در ۴۰ کیلومتری غرب شیراز در بخش ارژن از شهرستان شیراز بوده و گرمسیر آنان منطقه سرقنات در منطقه دشتک در ۲۰ کیلومتری جنوب شرقی شهر کازرون می‌باشد. گر چه طول ایل راه این گروه ۱۲۸ کیلومتر می‌باشد اما عده‌ای از آن‌ها در روستای قوام‌آباد چیچکلو و روستای مجاور آن از بخش بیضا سپیدان می‌باشد که احتمال می‌رود این ایل راه در زمان‌های قدیم تا آن منطقه نیز ادامه داشته است و حتی بیشتر از آن.
دو روستای چهل چشمه کرونی و قوام آباد چیچکلو تقریباً به صورت ۱۰۰ درصد جمعیت آن‌ها کُرد می‌باشد و تعداد کمی از آنان ترک و لر و فارس (تاجیک) می‌باشند ولی در سایر روستاها جمعیت بصورت ترکیبی از کُردان و ترکان قشقایی و فارس‌ها می‌باشد.
آشنایی و ارتباط کُردان روستاهای قوام‌آباد چیچکلو و چهل چشمه کرونی بسیار محدود می‌باشد و عموماً از هم آگاهی و اطلاع ندارند و از لحاظ پیوندهای زناشویی هیچ‌گونه ارتباطی مشاهده نمی‌شود و فقط بعضی از ترکان چهل چشمه کرونی مدعی هستند اجداد آن‌ها از کُردان مستقر در بیضاء (که احتمالاً از همان کُردان قوام‌آباد چیچکلو باشند) می‌باشند.
با توجه به دورافتاده بودن روستای قوام‌آباد چیچکلو خصوصیات فرهنگی و اجتماعی آنان با دیگر کُردان کرونی فارس تفاوت دارد.
توزیع جغرافیایی و پراکندگی روستاهایی که دارای کُردان کرونی می‌باشند به شرح زیر می‌باشد:
ـ روستای چهل چشمه کرونی در بخش ارژن شهرستان شیراز که مرکزیت دهستان دشت ارژن با این روستا می‌باشد.
ـ روستای خیرآباد کرونی در بخش مرکزی شهرستان کازرون
ـ روستای بهرام‌آباد کرونی در شهرستان کازرون
ـ روستای وفادارآباد از شهرستان کازرون
ـ روستای شیخی از شهرستان کازرون
ـ منطقه سرقنات در دشتک در جنوب شرقی شهر کازرون
ـ روستای قوام آباد چیچکلو از بخش بیضاء شهرستان سپیدان
ـ روستای باباکوهک از بخش بیضاء شهرستان سپیدان
ـ شهر کازرون بویزه منطقه بهشت زهرا در شمال شهر کازرون
ـ شهر شیراز (شهرک‌های غربی و جنوبی شهر شیراز از جمله میانرود ( بهارستان)، والفجر، سجادیه سیمان، عادل آباد، گلستان، قصر قمشه، فرهنگیان و …) معنا و مفهوم واژه «کرونی» را معمولاً افراد این ایل نمی‌دانند ولی احتمالاً اصل این واژه «کرهانی» بوده است که بصورت کرانی نیز آمده است.
آکوپوف در کتاب خود می‌نویسد:
« بخش باقی مانده از ایل [زنگنه] در فارس تا همین چندی پیش هم‌چنان خود را کورونی [کرونی] که می‌نماید شکل تحریف شده «گورانی» باشد می‌نامند»
این نویسنده به نقل از هدایت در کتاب تاریخ «زندیه» چنین می‌نویسد:
از اخبار منابع در می‌یابیم که کریم خان زند در سده هیجدهم میلادی، بخشی از مردم جنوب کُردستان را به فارس برد و در آن‌جا پیشینیان سنجابی‌ها ـ پیشینیان، نه این که خودشان ـ در کنار کُردان زنگنه در نزدیکی شیراز می‌زیسته‌اند. آن‌ها را بختیار خان، دو باره به کردستان آورد.
در قبرستان قوام‌آباد چیچکلو سنگ قبرهایی با واژه «کرانی» وجود دارد که کهن‌ترین آن‌ها مربوط به تاریخ ۱۲۴۸ می‌باشد که ۵۵ سال پس از مرگ کریم خان زند می‌باشد.
کُردان روستای قوام‌آباد چیچکلو خود را از طایف لک می‌دانند که هیچ اثر نوشتاری از آن‌ها وجود ندارد.
در میان نام خانوادگی افراد روستای قوام آباد «گوران نیک بنیاد» وجود دارد که خود را از ایل گوران می‌دانند در میان نام خانوادگی روستای بهرام آباد کرونی کازرون نیز نام خانوادگی «زندی» وجود دارد که شاید تأثیر پذیریی از ایل زند باشد. با توجه به وجود تعداد بیشمار سنگ‌های قبر قبرستان قوام آباد در سده سیزدهم هجری قمری، تعداد کُردهای زنگنه در آن منطقه زیاد بوده است. در قبرستان روستای خیرآباد کرونی فقط یک قبر با نام «نگنه»از سال ۱۳۶۸ هجری قمری وجود دارد.
یکی دیگر از نکات مجهول در مورد کُردان کرونی در شیراز وجود یک روستای فاقد کُرد در ۷ کیلومتری جنوب شهر شیراز می‌اشد که اکثر آن‌ا که حدود ۲۰۰ خانوار می‌باشند که ۱۲۰ خانوار آن‌ها دارای اصالت ترک قشقایی می‌باشند و یا از اهالی کوهمره سرخی هستند بقیه از نقاط دیگر فارس می‌باشند که در این منطقه سکونت دارند. جالب این که در بین افراد این روستا افراد زیادی دارای نام‌های خانوادگی«کرونی»، «کرانی نژاد» و «کرانی» و … می‌باشند. با توجه به این که کریم خان زند کُردان زیادی از هم‌رزمان و همراهان خود را در مجاورت شهر شیراز سکنی می‌دهد تردیدی وجود ندارد که افراد و خانوارهای قدیمی و اولیه ساکن این روستا از بازماندگان کُرد بوده باشد و این منطقه یکی از مناطق کُردنشین شیراز بوده باشد که به تدریج با مهاجرت سایر افراد حضور کُردان در این روستا کم‌رنگ شده است و در حال حاضر نیز این خصوصیت از بین رفته است. در بررسی سنگ قبرهای روستای کرونی قدیمی‌ترین سنگ قبر مربوط به سال ۱۱۳۲ ه . ق و سپس ۱۲۳۶ه . ق می‌باشد که در نوشتار هیچ‌کدام نامی از طایفه یا نژاد و گروه کرانی ذکر نشده است.
در کتاب وقایع اتفاقیه («گزارش‌های خفیفه‌نویسان انگلیس» که به کوشش «سعیدی سیرجانی» در سال ۱۳۶۱ در انتشارات «نشر نو» چاپ شده است) از طایفه کرانی و افرادی که از این طایفه بوده‌اند وقایعی ثبت شده است:
«امان‌الله خان کرانی یا سرمست کرانی در سال ۱۳۰۱ ه.ق به صحرای بیضاء(از شهرستان سپیدان) می‌روند که همان منطقه قوام آباد چیچکلو می‌باشد. نکته دیگر این که در یک جا در این کتاب از شخصی به نام محمدعلیخان کرونی نام می‌برد.
تردیدی نیست که اصل واژه «کرونی» واژه «کرانی» بوده باشد نکته دیگر این که در حال حاضر کرانی‌ها خود را لر و زند می‌دانند در حالی که کرونی ها خود را کُرد می‌دانند.
در همان کتاب ذکر شده است که طایفه «کرانی و لرها» در شیراز هر دو از نوکران « قوام الملک» بوده‌اند در حالی که «کُردان کرونی» شهرستان کازرون زیر چتر کلانتر طایفه کشکولی از ایل قشقایی بوده‌اند.
در کتابی با نام «دو سفرنامه از جنوب ایران» که توسط دو نفر از صاحب منصبان و مهندسان دوران قاجار در زمان انجام مأموریت نظامی برای شناسایی راه‌های داخلی جنوب برای انتقال ادوات نظامی از بوشهر به مرکز (تهران) در سال‌های ۱۲۵۶ و ۱۳۰۷ هجری قمری نگاشته شده است و به تصحیح و اهتمام سید علی آل داوود توسط انتشارات امیبرکبیر در سال ۱۳۷۷ چاپ شده است و نسخه خطی آن در کتابخانه ملی و مجلس موجود می‌باشد آمده است:
“وقایع یوم ششم شهر ذیحجه الحرام مطابق
سیچقان ئیل خیریت دلیل سنه ۱۲۵۶
محال خانه زنیاناز اقبال بی زوال خدیو بی همال و شاهنشاه ظفرمند بلند اقبال روحنا فداه از بلده شیراز حرکت و روانه محاق «خان زنیان» و مسافت این راه هشت فرسنگ تمام است و از اصل بلدهخ الی باغی که موسوم به باغ شاه چراغ است راه صاف و هموار است . بعد از آن همه جا دوفرسنگی کاروانسرا باید روی به فراز رفت و کاروانسرای مزبور در سمت راست رودخانه مسمی به «قره غاج» واقع و نزدیکی کاروانسرا نهر آبی است که از سمت چشمه صفا و شمال کاروانسرا می‌آید و متصل به رود خانه می‌شود و رودخانه مذکور همه جا مارپیچ می‌رود و آبش بسیار صاف و شیرین و گواراست. و کل این صحرا چمن و سبزه زار و مرتع دواب و اغنام ایلات کرانی و جامه بزرگی است و شمال کاروانسرا به قدر هشتاد درجه میل به مغرب راهی است که مستقیم به قبعه سفید می رود و در همین راه به فاصله نیم فرسنگ از کاروانسرا مکانی است که نزاع کلی در میان لشکر امیرتیمور و شاه منصور اتفاق افتاد و لشکر شاه منصور شکست خورده روی به هزیمت نهادند و اصل خانه زنیان جزء بلوک «کوهمره» ماصرم است.»”
با توجه به این موضوع حضور ایلات «کرانی» که همان «کرونی» می‌باشد در بخش ارژن (از غرب شیراز و خان زنیان تا چهل چشمه کرونی) حتمی می‌باشد و نشان‌دهنده تملک و استقرار این مناطق توسط اجداد کُردان کرانی، کنونی دارد.
