ریگا کوردستان – سرویس فرهنگی 

به گزارش ریگا کوردستان در جهان امروز توجه به میراث فرهنگی و گنجینه های وابسته به آن ، فخر و مباهات کشورها را به همراه دارد.آثارتاریخی از مواردی هستند که می‌توانند مایه افتخار یک کشور و دست آویزی برای جلب و جذب گردشگران باشند، وجود اماکن و آثار تاریخی و باستانی در کشور از منابع عظیم نفتی و میدان های گازی سودآورتر هستند مشروط بر اینکه فرهنگ تعلق خاطر به آن را احیاء کنیم.تا بتواند هویت و تمدن دیرینه و کهن ملت ما را به جهانیان نشان دهد، هرقدر مردم از گذشته خود مطلع باشند و تاریخ نیاکان خود را با چشم خود مشاهده کنند، احساس تعلق خاطر بیشتری به کشور و وطن خود پیدا می‌کنند و برای حفظ و حراست آن نیز بیشتر تلاش می‌کنند.

شاخص قومی و بومی هرملتی اتکاء به دستاورد هایی است که در طول تاریخ حیات تمدن خویش آنرا جسته است که بعد از هزاره ها در پاسداری از آنها می کوشد.

این شاخص ها هر نوع خلق و یا ابداع اثری می تواند باشدکه با عناصر گوناگون و متفاوتی در مجموع یک کیفیت خاص را ارائه داده و در کل ایجاد هیجان و غرور و افتخار نماید هنر این دیارازنخستین ایام تاریخ حیات خویش را با آغاز حیات بشر بر کره خاکی آغاز کرد ودر طی قرون و اعصار تحولات اساسی و شگرفی را موجب شد که در مجموع بنیاد و استواری تمدن های بشر را در طول تاریخ پی نهاد.

سنگ نگاره ها یا هنرهای صخره ای، کهن ترین آثار تاریخی و هنری بجامانده از بشرند که عمربعضی از آنها به چهل هزار سال پیش می رسد که طریق آنها می توانیم گذشته های پر رمز و راز مردمان کهن هر دیار را رصد کنیم .آنها پنجره هایی روبه گذشته های دور می باشند که از منظرگاه آنها می توانیم تاریخ خط، هنر، زبان، محیط اقلیمی، اسطوره ها، فرهنگ و از همه مهمتر نوع اندیشه های آنها را مطالعه نماییم. ازاین رویکرد است که دانشمندان علوم مذکور به شدت و مستمر در تلاش می باشند تا آنها را کشف یا به طرق ممکن به آنها دست یابند.

هنرهای صخره ای، تنها هنرتجسمی است که مرز جغرافیایی مشخصی نداشته و همه ی ملل جهان فارغ از فرهنگ، نژاد و حتی اقلیم های جغرافیایی بعید از هم، از آن گذر کرده اند.

محوطه های سنگ نگاره ها در ایران باستان کتاب های سنگی هستند که نویسندگان و هنرمندان آنها، در دوره‌های مختلف، زمانی که انسان هنوز زبانی برای گویش و خطی برای نوشتن نداشت، به واسطه ی آنها سخن گفته و زندگی خود و دیگران و حتی محیط اقلیمی خود را تصویر کرده است.

بنای کنگاور صرفاً یک معبد و بنای مقدس و مذهبی است ، به استثنای یک یا دو سنگ حجاری دارای علامت، بقیه علائم و حروف رمزی در سنگ های غول پیکر غیر حجاری که ساقط شده، منقورند. اهداد کننده و یا نذر کننده سنگ برای بازسازی و یا احیاء مکان مقدس و مذهبی مقید به دیده شدن نقش و علامت خانوادگی و یا گروهی خود نبوده و آگاه و یا ناخودآگاه تمایل داشته گمنام باقی بماند . در حین کاوش های این بنا ۲۰۰ نقش وعلائم یافت شده است ، که در مرمت های که انجام داده اند بیشتر این سنگ لاشه ها در دیواره ها بکار برده شده اند.

در دوره ساسانی است که دیده می شود نذر کنندگان و یا مومنان معتقد به شاه « پیروز » و حکومت ، سنگ هایی را با نوشته هایی را با نوشته ساسانی و اسم « پیروز » که تعداد باستان شناسان آلمانی در بیستون و فارس و مناطق دیگر مورد بررسی قرار داده اند ، مربوط به بناها و یا کاخ های دنیوی و نه مذهبی بوده اند، و بدیهی است که اطلاق علامت بنا و یا حجار بر این  سنگ ها منطقی و معقول به نظر آید .

باستان شناسانی که نشانه ها و علائم منقور سنگ های بناهای تاریخی را در سایر نقاط بررسی کرده اند، نوشته هایی از خود بر جای نهاده و معتقدند که این نشانه ها و علائم مربوط به حجاران است، زیرا ابتدا در بناهای مربوط به کوروش در پاسارگاد و سپس در تخت جمشید و همدان و پس از آن در بیستون و فیروزآباد فارس، اصفهان و…. مطالعه شده اند که علائم عموماً در سنگ های پاکتراش منقور می باشند .

بعضی از علامات ، حروفی از این خطوط و یا انشعابات آنها از قبیل : یونانی ، رومی ، عربی قدیم ، مسند ، ثمودی، خمیری یا نبطی اند .

دیگر علائم و نشانه هایی از قبیل ، بزکوهی ، حشره ، ماهی در آب ، عقاب پرافتاده، درخت نخل، ماهی شاخدار و حیوانات و انسان های ترکیبی و حیوان با وسایل شخم و زراعت نیز وجود دارند.

این نشانه ها از جمله دارای معانی و مفاهیم هستند ، شاید درخت نخل علامت یکسال (دوازده ماه )- ماهی در آب نشانه آناهیتا و عقاب پرافتاده نشانه ای از سلطه بر آسمان ها و انسان شخم کننده برکت زمین و مفاهیم زراعت و خوراک را متبادر می کرده است .

بیش از ۹۰ درصد نقش سنگ نگاره های ایران بزکوهی است ، بنظر نگارنده، نقش بزکوهی نماد ایران باستان، با مضمون آبخواهی ، زایندگی ، فراوانی نعمت و محافظت است.

هرجا که گذر آب باشد نقش های فراوان بزکوهی را می بینیم و مضمون آن آبخواهی است و بیان ارزش و اهمیت بی بدیل عنصر آب در نزد مردمان ایران باستان.

نکته ی شگفت انگیز نقش بزکوهی در نماد شناسی جهانی است، آنها نیز بر این باورند که نقش بزکوهی یک فرشته و حتی جای پای خداست و نماد آب و باران خواهی است ، دقیقاً همان چیزی که ما در ایران به آن رسیده ایم. در بنای معبد آناهیتا نیز نقش بز را روی ستون ها و سنگ لاشه دید .

در کاوشهای ۱۳۶۸ در بنای معبد آناهیتا در بخش مشرف به خیابان ، جبهه شمال غربی منجر به کشف دو میان ستون و یک پایه ستون گردید . مرمتگران در ضمن انجام اقدامات بر روی پایه ستون ها به نقشی برخورد گردید که با خطوط ظریف و نازک برروی بدنه میان ستون حک شده بود و چنین تصور می رود که شخص ترسیم کننده در حالیکه ستون مورد نظر ایستاده و بر جای خود بوده است، نقش این تصویر با مقایسه با پرتره و تصاویر دوره صفویه شبیه تصویر قزلباش های این دوره می باشد  . جزئیات نقش شامل نیم تنه شخصی است که دارای یقه باز شبیه هفت که بوسیله چند خط ساده وضع پوشش بدون تزئینات لباس را مشخص نموده است .

علاوه بر معبد آناهیتا در معدن سنگ چلمران کنگاور نیز از علائم ونقوش دیده می شود که حجاران نقش زده اند .

یونسکو در مورد سنگ نگاره ها شعار می دهد:

* هرگز آنها را لمس یا خیس نکنید . بسیار ضربه پذیر اند.

* هرگز روی آنها اثر نگذارید و چیزی اضافه نکنید.

* روی آنها راه نروید.

* همان طور که هستند بگذارید بمانند.

* فقط از آنها عکس بگیرید.

مریم طاهرآبادی – کارشناس ارشد باستان شناسی 

منابع :

1. کشف یک نقش دوره صفوی در : معبد آناهیتا ، کبیری ، احمد . اثر . شماره ۲۱ . صص ۱۰۸ – ۱۰۹ .
2. کاوش ها و پژوهش های باستان شناسی و احیاء معماری معبد آناهیتای کنگاور و تاق گرا ، ج ۲ ، کامبخش فرد ، سیف الله .پژوهشکده باستان شناسی . ۱۳۸۶٫ تهران .