ریگا کوردستان – سرویس اجتماعی
خانواده یکی از بنیادی ترین نهاد های اجتماعی است که زیر ساخت های یک جامعه را تشکیل میدهد . برای داشتن جامعه ای آرمانی بااستاندارد های سلامت جهانی، اولین گام ،برخوردای از بنیاد های سالم است . یکی از اصلی ترین و پایه ای ترین بنیاد ها همین خانواده است .اما سالهای مدیدی است که این بنیاد با خطر های فراوانی رو به رو است و تاحدود قابل توجه ای این دلایل باز به خود همین اجتماع برمیگردد .
در جامعه ای سنتی همچون ایران که خانواده یکی از مهمترین و مقدس ترین ارکان است در سالهای اخیر بسیار دستخوش تغییرات گشته و از این طوفانهای ناهنجاری های اجتماعی در امان نمانده است .
با توجه تغییرات آرمانها و هنجار ها در اجتماع ایران یکی از آن دسته کشورهایی بوده و هست که بیشترین ضربات را بر پیکره خانواده در مقوله طلاق و اعتیاد تجربه کرده است .
آنچه که می خوام در این مقاله به آن بپردازم بحث اعتیاد است و شاید به نوعی مقوله طلاق را در خودش حل میکند و ریشه ها و عوامل آن را توجییح مینماید . اعتیاد به مواد مخدر به عنوان یکی از بزرگترین آسیب های اجتماعی ، پیامدهای ناگواری برای اجتماع به همراه دارد به نحوی که برتمام ابعاد زندگی افراد جامعه تأثیری مخرب دارد .
اعتیاد به مواد مخدر یکی از اصلی ترین خطراتی است که امروزه هر جامعه‌ای را تهدید می کند . افزایش اعتیاد به مواد مخدر در دنیا به حدی زیاد است که یکی از متخصصین سم شناسی در دنیا به نام «لودوینگ» در این رابطه ابراز داشته که:
“غیر از مواد غذایی مصرف هیچ ماده‌ی دیگری به اندازه‌ی مواد مخدر سریع و آسان در بین جوامع مختلف شیوع پیدا نمیکند”
درایران و بعد از انقلاب اسلامی یکی از حرکتها مبارزه با مواد مخدر بوده است و سالهاست در کش و قوسی نابرابر با قاچاقچیان و ماموران مبارزه با مواد مخدر مرگ بسیاری از ماموران و اعدامها و کشته شدگان بسیاری را برجای گذاشته است اما چیزی نه تنها از آمار رو به رشد این پدید کاسته نشده که هر روز هم بر آن افزوده تر میشود .
آمار اعتیاد در ایران نه تنها در بین مردان روندی رو به رشد دارد و سن مصرف کنندگان طبق آمار وزارت بهداشت و درمان کشوراز ۲۳ سال به ۱۵ سال کاهش یافته است و۶۰ درصد افراد متأهل گرفتار این اسیب اجتماعی شده اند. و اسفبار تر از آمار قبلی در باره اعتیاد روند رو به رشد شیوع این پدیده در بین زنان است تا جایی که اعتیاد در بین زنان از ۵ درصد به ۸ درصد افزایش یافته است و شواهد نشان میدهد این مسیر در مقایسه با مردان برای زنان مسیری بسیار پرخطر تر و بی بازگشت تر است . آمار زنان معتاد در ایران روز به روز در حال ازدیاد است و این به آن خاطر است که تعداد مردان معتاد نیز رو به زیاد شدن است. به استناد آمارهای رسمی وغیر رسمی منتشر شده در ایران تعداد زنان معتاد در مقایسه با سایر جهان قابل تأمل وبررسی است. حسن رفیعی، مجری طرح ارزیابی وضعیت اعتیاد گفته است:
“۶۰ هزار زن معتاد در کشور وجود دارد. طبق آخرین یافته‌های به دست آمده از ارزیابی وضعیت اعتیاد در کشور، پنج تا شش درصد معتادان کشور، زن هستند که با احتساب جمعیت پایه حداکثر یک میلیون و ۲۰۰ هزار نفری برای معتادان رسمی کشور، این تعداد به ۶۰ هزار نفر می‌رسد.» این در حالی‌است که در منابع غیر‌دولتی توسط پژوهشگران، آماری ۲ یا ۳ برابر آمار اعلام شده در این زمینه اعلام میشود اینکه آمار زنان معتاد به کراک، تریاک وهرویین و دیگر مواد اپیوئیدی در ایران به بیش از۱۵۰ هزار نفر می‌رسد.“
فضای مردسالار جامعه ایران نگاه به اعتیاد زنان به شدت تحت تاثیر خود قرار داده و از این روست که نمیتوان درمانی قطعی و دقیق برای آن یافت . نگاه مرد‌سالارانه در جامعه اعتیاد زنان راقبیح تر و از بعد اجتماعی آنرا نمیتواند بپذیرد وآنرا در درجه ای بسیار بدتر از اعتیاد مردان می‌داند و همچنین سایر نگرش‌های اجتماعی درباره ناپسندتر بودن اعتیاد زن، یک از موانع عمده درمان اعتیاد زنان محسوب میشود. این نگرش باعث شده است که زنان معتاد از سوی خانواده و همسران خود مورد ترد ویا هرگز مورد حمایت قرار نگیرند. شاید مهمترین مانع در این بین باورها و نگرش‌های موجود جامعه، در مورد زنان معتاد باشد. اگرچه افراد جامعه می‌توانند اعتیاد را در مردان یک نوع بیماری فرض کنند، اما در مورد زنان معتاد شرایط متفاوت اس و این تفاوت زنان را در لبه ی پرتگاهی عمیق در اجتماع قرارمیدهد .
اغلب افراد اعتیاد را در زنان یک موضوع غیراخلاقی می‌دانند تا یک بیماری. در واقع نگرش‌های اجتماعی منفی موجود درباره رفتار غیراخلاقی زنان معتاد، مانعی بزرگ در راه درمان اعتیاد زنان است.
این نگاه حتی در تعداد کمپ‌های ترک اعتیاد هم مؤثر بوده و در حال حاضر تنها ۱۲ کمپ ویژه برای ترک اعتیاد زنان در سراسر کشور وجود دارد که البته مسئولان قول داده‌اند، این کمپ‌ها را افزایش دهند.
نوع و مصرف مواد مخدر در بین زنان در سالهای اخیر تغییر و تحولی بسیار داشته و الگوی های مصرفی به طور سریع تغییر کرده وروندی شدید در میل به مواد مخدر صنعتی را نمایان کرده است .
مدیرکل فرهنگی و پیشگیری ستاد مبارزه با مواد مخدر درباره افزایش تعداد زنان معتاد به نکته جالبی اشاره میکند و میگوید :
” یکی از دلایل اصلی افزایش مصرف مواد مخدر و به ویژه شیشه در زنان و دختران، تبلیغات لاغری و شب بیداری است. تحقیقات و اظهارات مراکز رسمی نشان میدهد یکی از عوامل آلودگی به اعتیاد در دختران نسل جدید این تصور باطل و غلط است که ماده مخدر حشیش باعث لاغری میشود. در نتیجه زنان به مصرف حشیش روی می‌آورند و سپس ترک برایشان معضل شده و لاغر هم نمی‌شوند. نوع مصرف زنان از مخدرها بیشتر تریاک و از محرک‌ها اکستازی است. هرچند مصرف هروئین هم در نسل زنان جوان به دلیل ارزان و سهل‌الوصول بودن آن و راحتی استفاده‌اش روز‌به‌روز رایج‌تر میشود.” در این میان مصرف شیشه در بین دختران و زنان رکورد بالاترین آمار را در مصرف مواد مخدر صنعتی به خود اختصاص داده و حتی جایگاه خود را دربین دانشجویان و دانش آموزان باز کرده است .
اما در گرفتار شدن زنان در دام اعتیاد و اینکه این پدیده چرا در کشوری که به طور سنتی اینگونه اعمال را برای زنان زشت میپندارد سوالهای زیادی را برای هر کسی به وجود میآورد که گاهی نمیتوان جواب درست و درمانی برای آن پیدا کرد اما در ذیل چند دلیل عمده را میتوان ببرهان این ماجرا آورد که :
- زنانی که رو به سوی اعتیاد می آورند بستری مناسب برای ابتلا به آن داشته اند به طوری که یا در معرض استفاده قرار داشتن این مواد و سهولت دسترسی به آن بوده اند و یا در خانواده ای که اعتیاد در آن ریشه داشته زندگی کرده اند ، عموماً زنان معتاد دارای پدران و یا همسرانی معتاد هستند.آن دسته از دختران و یا زنانی که پدرو یا برادرانشان معتادند گاهاً ببرای این به این پدیده مبتلا میشودند که به نوعی استفاده ابزاری هم مبدل میشوند و برای تهیه و تدارک مواد مخدر مورد سوءاستفاده قرار میگیرند و در برخی از موارد هم مبادله پایاپای برای مواد بر روی آنان صورت میگیرد.
- زنان معتاد دارای همسرانی معتاد هستند که گاه حتی از روی نادانی، یا غرور برای ترک اعتیاد همسر، خود را معتاد می کنند تا با ترک کردن مواد این قدرت را به همسر خود نشان دهند. این در حالی است که دیده شده بعضاً مرد معتاد اعتیاد خود را ترک می کند در حالی که زن از ترک اجتناب می ورزد و در نهایت منجر به جدایی زن و شوهر می شود.
- عوامل عاطفی یک عامل تعیین کننده برای مصرف مواد مخدر در بین دختران نو جوان است. دختران جوان و گاهاً نوجوان در سالهای اخیر ممکن است بیشتر به پاسخ های کلیشه ای به فشارهای روانی در استفاده از مواد مخدر تمایل بیشتری در استفاده از داروها و مواد برای فرار عاطفی نشان می دهند. پیشگیری و برنامه های مداخله گرانه به این نکته را باید در مورد دختران مورد تأکید قرار دهند. و همچنین تبلیغات شدید درباره مصرف مواد مخدر برای لاغری و شاداب شدن یکی دیگر از میل به استفاده از مواد مخدر است .
آذر طاهرآبادی
