ریگا کوردستان – سرویس حقوق بشر
حق برخورداری از بالاترین استانداردهای قابل حصول سلامتی یا حق بر سلامتی یکی از حق‌های بشری است که در اسناد حقوق بشری بر اهمیت آن تأکید شده است. سلامت فردی، به عنوان یکی از مهمترین مولفه‌های کرامت هر انسانی محسوب می‌شود. از این روی حق بر سلامتی به عنوان یکی از حقوق بنیادین بشری در نظام بین المللی حقوق بشر به رسمیت شناخته شده است. حوزه‌های مربوط به سلامتی متنوع بوده و دارای ابعاد گوناگونی است و این امر نیز عاملی برای دشواری تعریف حق مزبور شده است. در اسناد حقوق بشری عمدتا از سلامت جسمی و روانی و بعضا از سلامت معنوی و اجتماعی حمایت شده است. دولت‌ها نیز به طور کلی در ارتباط با تامین و تضمین این حق دارای مسوولیت‌های معینی میباشند. واضح است که دولت‌ها نمی‌توانند به طور کامل سلامتی و مطلوب بودن سلامتی افراد را تضمین نمایند، اما دولت‌ها می‌توانند شرایطی را فراهم آورند که در آن سلامتی افراد مورد حمایت قرار گیرد و دستیابی به سلامتی برای افراد ممکن گردد.
به طور کلی اگر بخواهیم مؤلفه هایی را برای حـق بـر سـلامتی ذکـر کنـیم، بـا یـد بـه چهـار مؤلفه‌ی اساسی اشاره کرد
نخست؛ حق بر سلامتی حقی فراگیر و عام الشمول است؛ هرگاه از سلامتی صحبت می‌شود، اولین و «ابتدایی‌ترین مفهومی که از آن به ذهن متبادر می‌شود، دسترسی به مراقبتهـای بهداشـتی و مراکـز بهداشتی و درمانی است»
بدون شک مراقبتهای بهداشتی اولیه و ضروری و در اختیار داشتن این امکانات، عنصری مهم در تحقق حق بر سلامتی هستند، اما در کنار آنها عناصـر دیگری نیز وجود دارند که در راه نیل به حصول کامل حق بر عالیتـرین ا. سـتاندارد سـلامتی جسـم و روان، اهمیتی مضاعف دارند که کمیته از آنها تحت عنوان بنیادهای تعیـین کننـده‌ی سـلامتی می‌کنـد می‌توان به غذای کافی و مقوله ی، محیط زیست سالم و پاک، آب آشامیدنی بهداشتی و سـالم، محـیط کاری ایمن و دسترسی به داروهای اساسی اشاره کرد
دوم؛ حق بر سلامتی متضمن یکسری آزادیهاست؛ در این مفهوم آزادی به این معناست که ۲ هیچ کس نباید بدون رضایت خود تحت انجام آزمایش‌ها یا معالجات پزشکی اجباری قرار گیرد
پیشرفتهای علمی که در زمینه‌ی بهداشت و درمان و مسائل پزشکی صورت می‌گیرد، در کنار منافع آن، می‌تواند آثاری منفی بر سلامتی انسان نیز داشته باشد، به ویژه آنکه آنگاه که انسان، موضوع انجام انواع آزمایشهای بالینی برای ارزیابی میزان کارآیی داروهـا و شیوههای درمانی جدید قرار می‌گیرد. هرگونه آزمـایش و تحقیـق پزشـکی اجبـاری مـی بایسـت ممنوع شمرده شده و رضایت فرد در هر مورد باید از قبل اخذ شود
با استناد به ماده‌ی ۷ میثاق حقوق مدنی و سیاسی که اشاره داشته «هیچکس نباید به شکنجه و رفتار‌ها و مجازات ظالمانه و غیرانسانی محکوم شود، به ویژه اینکه هیچ فردی نباید بدون رضایت خود محکوم شود که تحت آزمایش علمی و پزشکی قرار گیـرد»، مـی تـوان گفـت کـه اقـدامات یـا آزمایشهای پزشکی اجباری و تحمیلی به سان شکنجه یا دیگر رفتارهای غیرانسـانی، ظ. المانـه و تحقیرکننده به شمار میروند. در نتیجه واضح است که به نـام پیشـرفت علـم و دانـش پزشـکی، نمیتوان آموزههای بنیادین حقوق بشری همچون حیات و سلامتی انسان را (که ریشه در حیثیت ذاتی او دارند)، نادیده گرفت
سوم؛ حق بـر سـلامتی شـامل اسـتحقاقات فـردی اسـت؛ انسـان حـق. دارد کـه در محـیط و جامعه‌ای سالم و امـن زنـدگی کنـد، چـرا کـه برخـورداری از محـیط زنـدگی و اجتمـاع سـالم، لازمه‌ی رشد بالندهی انسان است.
دولت‌ها موظف هستند تا حد امکـان محیطـی سـالم را فـراهم کنند تا شهروندان آنها بتوانند در چنین محیطی، حیاتی همراه با سلامتی و رفاه داشته باشـند. بـه بیان دیگر، دولـت مکلـف اسـت بـرای تحقـق بهداشـت و سـلامت همگـانی سیسـتم بهداشـتی برنامهریزی شده، مؤثر و یکپارچهای را در سطح ملّی تأسـیس نمایـد. بنـابراین در قلـب حـق بـر بهرهمندی از استاندارد بالای سلامتی، یک سیستم سلامتی مؤثر و یکپارچه قرار دارد که باید در برگیرندهی برنامه‌های مناسب بـرای مراقبـت هـای بهداشـتی و هـم چنـین تحقـق زیرسـاخت هـای تعیین کننده‌ی حق بر سلامتی باشد
چهارم؛ رعایت اصل عدم تبعیض و انصاف در توزیع مناسب و عادلانهی امکانات و خدمات بهداشتی نقش مهمی در نیل به استاندارد بالاتر سلامتی دارد. اصل منع تبعیض، از اصول بنیادین در میثاق هم اشاره شده است، نظام بین المللی حقوق بشر است و همانگونه که در ماد ه ی ۲ میثال هم آمده استکه دولتهای عضو باید حقوق مندرج در میثاق را بدون تبعیض از هر حیث برای همه تضمین کنند.در این میان برخی گروهها مستحق رفتار ترجیحی نیز میباشند و نیازهای آنها باید مورد توجهخاص قرار گیرد از جمله زنان، کودکان، افراد سالخورده و معلولان…
ادامه دارد…
حمید مقدسی / حقوقدان. دبیر سرویس حقوقبشر
