تاریخ انتشار : ۱۶ اسفند ۱۳۹۶
ریگا کوردستان – سرویس فرهنگی
دقیق بە یاد نمی آورم ، شاید حدود دو سال پیش و یا بیشتر بود که در باب شناخت بیشتر گویشمان در کلاردشت، از دیگر عزیزان پژوهشگر در زمینه ی زبان و ادب کردی جویا شدم و از این میان با توجه به منطقه ی مورد مطالعه و پژوهش میدانی کاک مصطفی بیگی که بیشتر شامل گویشهای جنوبی زبان کردی میشود ، با ایشان به دادوستد اطلاعات پرداختم.
پژوهش میدانی بنده در روستاهای مختلف کلاردشت و فایلهای صوتی که از گویشوران این منطقه ضبط کرده بودم به اضافه ی اطلاعاتم از پژوهش میدانی چند ساله در مناطق مختلف کردنشین غرب کشور و همینطور بعضی از مناطق کردستان عراق پشتوانه ی نسبی برای نظراتم محسوب می شد.
نتیجه ی خلاصه وار این پژوهشها که دیدگاه بنده بود را خدمت کاک مصطفی بیگی فرستادم . ایشان هم با توجه به پژوهشهای خودشان و بنده یادداشت مختصری در باب گویش کردی کلاردشت نوشتند و متاسفانه بدون اطلاع بنده در سایت رسمی ریگاکردستان منتشر شد. یادداشتی که هنوز جای کار داشت و میبایست پخته تر شود .
چندین بار با دوستانم در خبرگزاری ریگاکردستان تماس گرفتم و خواهش کردم تا از سرویس فرهنگی بخواهند این یادداشت را از روی سایت بردارند و یا اجازه دهند که بنده تصحیحاتی در آن اعمال کنم که باز هم متاسفانه فرصت تصحیحات و بازبینی به بنده داده نشد و یادداشت هم به همان شیوه در سایت باقی مانده و به راحتی هم از طریق گوگل سرچ قابل دسترسی است . لذا بر آن شدم تا به عنوان یک پژوهشگر متعهد در یادداشت دیگری این اشکالات را یاداور شوم .
۱. بحث تعدد گویشها و لهجه ها را به روش علمی تری مورد بررسی قرار می دهیم که یکی از آنها می تواند اشاره به تئوری گستردگی زمانی دکتر رهبر محمود زاده باشد . توضیح بیشتر آن را به مقاله ای از نگارندە، تحت عنوان “لکی زبان یا گویش” چاپ شده در نشریەی ڕاونگە شمارە ۹ و ۱۰ ، اسفند ۹۶ ارجاع می دهم.
۲. در باب جدا بودن کردی لکی از کردی جنوبی و نزدیکی آن به کردی میانه و شمالی به دلیل مسائل دستوری زبان، میتوان گفت که صرف این تفاوت دستوری نمی توان لکی را زیرمجموعه کردی جنوبی محسوب نکرد ، چرا که این تقسیمات بر حسب جغرافیای کردستان هستند همانطور که از نامشان برمی آید. به نظر بنده بهتر است گفته شود : لکی از گویشهای کردی جنوبی که کماکان مانند هورامی ، سورانی و کورمانجی شمال ویژگی کردی ارگاتیو خود را حفظ کرده است .
متاسفانه برخی از گویشهای کردی جنوبی به دلیل درهم آمیختگی با فارسی و فضای آن دچار ویژگی غیرارگاتیو دستور زبان فارسی شده اند.
۳. در قسمت مثال سیستم ارگاتیو ، مقابل جمله ی “ئاوم خوارد ” نام گویش لکی هم نوشته شده که اشتباه است .
در مقابل “ئاوم وارد ، ئاوم هوارد ” تنها نام گویش لکی نوشته شده که کامل نیست . چون در هورامی نیز همینگونه است.
در گویش خواجوندها و دلفانهای کلاردشت متاسفانه سیستم ارگاتیو از بین رفته و جمله به شکل ئاو واردم ساخته میشود . در اینجا کلمات و بن فعل لکی و کردی ، اما ساختار دستوری فارسی است.
۴. مورد دیگری کە در یادداشت آمده و بنده بسیار به آن حساس هستم ، بحث درست و غلط بودن در واژه ها یا … گویشهای مختلف کردی است.
در قسمتی از این یادداشت نوشته شده که جمع بستن با “گەل” و “کان” درست است. خوب در واقع این معنی استنباط میشود که جمع بستن با مثلا “ەل” و “ەیل” غلط است!!
غلط و درستی وجود ندارد . به دلیل گستردگی زمانی و مکانی گاها گویشها و لهجه ها بسیار متفاوت شده اند.
۵. در این یادداشت آمده که گویش کردهای کلاردشت لکی نیست .
توضیح دادیم که ویژگی ارگاتیو آن از بین رفته است … شاید به دلیل دوری از مناطق کردنشین ، اما کلمات و ضمایر و بن افعال و مصدرها از هر گویشی به لکی نزدیکترند . البته این درباره ی خواجوندهاست ، چون دلفانها که بسیار بیشتر ویژگی های لکی خود را حفظ کرده اند .
۶. یک مورد که بر آن در یادداشت مذکور تاکید شده و نگارنده صد در صد با آن مخالف است : از نظر واژگانی کردی لکی و کردی جنوبی کاملا به هم نزدیکند و کردی لکی در این رابطه به هیچ وجه با گونه های شمالی و میانی قرابت ندارد!!!
لازم به ذکر است که در این یادداشت اصلا به شباهت کلمات لکی و هورامی اشاره نشده ، چون لکی به خاطر قدمتش نسبت به دیگر گویشها ، به هورامی نزیکتر است.
نگارنده معتقد است که نه تنها لکی بلکه تمامی گویشها و لهجه های زبان کردی به عنوان اجزای یک زنجیره ی گویشی دارای کلمات مشترک بسیاری هستند و اینکه در این یادداشت ذکر شده لکی با کردی شمالی و میانی به هیچ وجه شباهت واژگانی ندارد ، جای بسی تعجب است!!
در آخر و اصل کلام: به عنوان کسی که نامش پای یادداشت مذکور است عرض میکنم که در این یادداشت از یک سری تحقیقات و نظرات بنده برای رسیدن به نتیجه گیری که شخصا بدان معتقد نیستم استفاده شده است.
با سپاس
مژگان کاوسی
۹۶/۱۲/۱۵
توضیح ریگا کوردستان: در مورخ ١۴ تیرماه ١٣٩۵ مطلبی تحت عنوان ”خلاصه ای در باب گویش کوردهای کلاردشت” به قلم خانم مژگان کاوسی و آقای مصطفی بیگی در این سایت انتشار یافت که لینک مطلب مربوطه همان روز برای نویسندگان محترم ارسال گردید، که متن آن نوشتار و یادداشت حاضر نظر شخصی راقمان آن می باشد و نظر خبرگزاری ریگا کوردستان نیست.
